Table of Contents
Bawasiri ni hali inayojitokeza pale mishipa ya damu katika eneo la puru (mkundu) na rektamu inapovimba au kuvimba. Hali hii inaweza kusababisha maumivu, usumbufu, na wakati mwingine kutokwa na damu wakati wa kujisaidia. Bawasiri inaweza kuwa ya ndani, ambapo mishipa ya damu huvimba ndani ya rektamu, au ya nje, ambapo uvimbe hutokea chini ya ngozi karibu na mkundu.
Kuelewa bawasiri ni muhimu kwa afya ya umma kwani ni tatizo la kawaida linaloathiri watu wengi, hasa watu wazima. Ingawa si hatari kwa maisha, bawasiri inaweza kusababisha usumbufu mkubwa na kuathiri ubora wa maisha ya mtu. Kwa hivyo, ni muhimu kujua sababu, dalili, na njia za matibabu ili kudhibiti na kuzuia hali hii.
Sababu za bawasiri
Kuna sababu mbalimbali zinazochangia kutokea kwa bawasiri, zikiwemo:
- Kufanya choo kigumu mara kwa mara: Kujikaza wakati wa kujisaidia kunaweza kuongeza shinikizo kwenye mishipa ya damu ya rektamu, na kusababisha uvimbe.
- Kukaa au kusimama kwa muda mrefu: Kukaa au kusimama kwa muda mrefu kunaweza kuongeza shinikizo kwenye mishipa ya damu ya eneo la chini ya mwili, na hivyo kuchangia bawasiri.
- Kukosa nyuzinyuzi (fiber) kwenye mlo: Lishe yenye nyuzinyuzi kidogo inaweza kusababisha choo kigumu, na hivyo kuongeza hatari ya bawasiri.
- Unene kupita kiasi: Uzito wa ziada huongeza shinikizo kwenye mishipa ya damu ya eneo la chini ya mwili.
- Ujauzito: Wakati wa ujauzito, uzito wa mtoto na mabadiliko ya homoni vinaweza kuongeza shinikizo kwenye mishipa ya damu ya rektamu.
- Kuzeeka: Mishipa ya damu hupoteza uimara wake kadri mtu anavyozeeka, na hivyo kuwa rahisi kuvimba.
- Kurithi: Baadhi ya watu wanaweza kuwa na mwelekeo wa kurithi wa kupata bawasiri.
1 Dalili za ugonjwa wa bawasiri
Dalili za bawasiri zinaweza kutofautiana kulingana na aina na ukali wa hali hiyo. Dalili za kawaida ni pamoja na:
- Kutokwa na damu wakati wa kujisaidia: Damu nyekundu angavu inaweza kuonekana kwenye karatasi ya choo au kwenye choo chenyewe.
- Kuwashwa au muwasho katika eneo la mkundu: Hii inaweza kusababishwa na uvimbe au ute unaotoka kwenye bawasiri.
- Maumivu au usumbufu: Hasa wakati wa kujisaidia au kukaa kwa muda mrefu.
- Uvimbaji au uvimbe karibu na mkundu: Hii ni dalili ya bawasiri ya nje.
- Kuhisi kama kuna kitu kinaning’inia kutoka kwenye mkundu: Hii inaweza kuwa bawasiri ya ndani inayojitokeza nje.
2 Hatari na Matatizo Yanayoweza Kutokea
Ingawa bawasiri si hatari kwa maisha, inaweza kusababisha matatizo kama:
- Upungufu wa damu (anemia): Kutokwa na damu mara kwa mara kunaweza kusababisha upungufu wa damu.
- Bawasiri iliyoshikika (prolapsed hemorrhoid): Bawasiri ya ndani inaweza kujitokeza nje na kushindwa kurudi ndani, na kusababisha maumivu makali.
- Kuvimba kwa bawasiri ya nje (thrombosed hemorrhoid): Damu inaweza kuganda ndani ya bawasiri ya nje, na kusababisha uvimbe wenye maumivu makali.
3 Uchunguzi na Utambuzi
Ili kugundua bawasiri, daktari anaweza kufanya:
- Uchunguzi wa kimwili: Kuangalia eneo la mkundu kwa dalili za bawasiri ya nje.
- Uchunguzi wa kidigitali wa rektamu: Daktari huingiza kidole kilichovaa glavu ndani ya rektamu ili kuhisi uvimbe au matatizo mengine.
- Anoscopy: Chombo maalum chenye mwanga huingizwa ndani ya rektamu ili kuangalia bawasiri ya ndani.
- Sigmoidoscopy au kolonoscopy: Mbinu hizi hutumika kuangalia sehemu kubwa zaidi ya utumbo mpana ili kutambua matatizo mengine yanayoweza kusababisha dalili zinazofanana na bawasiri.
4 Matibabu ya ugonjwa wa bawasiri
Matibabu ya bawasiri hutegemea ukali wa hali hiyo na yanaweza kujumuisha:
- Mabadiliko ya mtindo wa maisha: Kula lishe yenye nyuzinyuzi nyingi, kunywa maji ya kutosha, na kufanya mazoezi mara kwa mara ili kuzuia choo kigumu.
- Dawa za kupunguza maumivu: Kama vile acetaminophen au ibuprofen.
- Dawa za kupaka: Cream au suppositories zinazopunguza maumivu na kuwashwa.
- Matibabu ya kimatibabu: Kama vile rubber band ligation, sclerotherapy, au coagulation techniques.
- Upasuaji: Hemorrhoidectomy au hemorrhoid stapling kwa bawasiri kali au sugu.
5 Jinsi ya kuzuia na kudhibiti ugonjwa wa bawasiri
Ili kuzuia bawasiri, unaweza:
- Kula lishe yenye nyuzinyuzi nyingi: Matunda, mboga, na nafaka zisizokobolewa.
- Kunywa maji ya kutosha: Angalau glasi 8 za maji kwa siku.
- Kuepuka kujikaza wakati wa kujisaidia: Hii hupunguza shinikizo kwenye mishipa ya damu ya rektamu.
- Kufanya mazoezi mara kwa mara: Husaidia katika usagaji wa chakula na kuzuia choo kigumu.
- Kuepuka kukaa au kusimama kwa muda mrefu: Chukua mapumziko ya mara kwa mara ili kupunguza shinikizo kwenye eneo la chini ya mwili.
