Dalili za ugonjwa wa kisukari, Sababu na Tiba

Ugonjwa wa kisukari ni hali ya kiafya inayojitokeza pale ambapo mwili wako hauwezi kudhibiti viwango vya sukari (glucose) kwenye damu ipasavyo. Hii hutokea kutokana na matatizo katika uzalishaji au utendaji kazi wa insulini, homoni inayosaidia kusafirisha glucose kutoka kwenye damu hadi kwenye seli za mwili kwa ajili ya nishati. Kisukari ni mojawapo ya magonjwa sugu yanayoathiri watu wengi duniani kote, na kuelewa ugonjwa huu ni muhimu kwa afya ya umma.

Sababu za ugonjwa wa kisukari

Kisukari kinaweza kusababishwa na mambo mbalimbali, kulingana na aina ya kisukari:

Kisukari cha Aina ya 1: Hii hutokea pale ambapo mfumo wa kinga ya mwili hushambulia na kuharibu seli za kongosho zinazozalisha insulini. Sababu halisi haijulikani, lakini inaaminika kuwa ni mchanganyiko wa vinasaba na mazingira.
Kisukari cha Aina ya 2: Hii hutokea pale ambapo mwili wako hauwezi kutumia insulini ipasavyo (insulin resistance) au hauzalishi insulini ya kutosha. Sababu zake ni pamoja na:
- Uzito kupita kiasi: Unene uliopitiliza huongeza hatari ya kupata kisukari cha aina ya 2.
- Kutofanya mazoezi: Kutokuwa na shughuli za mwili kunaweza kusababisha ongezeko la uzito na kupunguza uwezo wa mwili kutumia insulini.
- Historia ya familia: Ikiwa kuna mtu katika familia yako mwenye kisukari, hatari yako ya kupata ugonjwa huu huongezeka.
- Umri: Hatari ya kisukari cha aina ya 2 huongezeka kadri umri unavyosonga mbele, hasa baada ya miaka 45.
- Shinikizo la damu la juu: Hali hii inaweza kuongeza hatari ya kupata kisukari.
- Viashiria vingine vya kimetaboliki: Kama vile viwango vya juu vya cholesterol mbaya (LDL) na viwango vya chini vya cholesterol nzuri (HDL).
Kisukari cha Mimba: Baadhi ya wanawake hupata kisukari wakati wa ujauzito, hali inayojulikana kama kisukari cha mimba. Hii hutokea pale ambapo homoni za ujauzito huingilia uwezo wa mwili kutumia insulini ipasavyo.

Dalili za ugonjwa wa kisukari

Dalili za kisukari zinaweza kuwa tofauti kulingana na aina na kiwango cha ugonjwa. Dalili za kawaida ni pamoja na:

Kukojoa mara kwa mara: Viwango vya juu vya sukari kwenye damu husababisha figo kuchuja sukari zaidi, na hivyo kusababisha kukojoa mara kwa mara.
Kiu isiyo ya kawaida: Kupoteza maji mengi kupitia mkojo husababisha mwili kuwa na kiu zaidi.
Njaa kupita kiasi: Bila insulini ya kutosha kusafirisha glucose kwenye seli, mwili huhisi njaa hata baada ya kula.
Kupungua uzito bila sababu: Hasa kwa kisukari cha aina ya 1, mwili huanza kutumia mafuta na misuli kwa nishati, na kusababisha kupungua uzito.
Uchovu: Kutokuwa na glucose ya kutosha kwenye seli husababisha uchovu na udhaifu.
Maono hafifu: Viwango vya juu vya sukari kwenye damu vinaweza kuathiri lenzi za macho, na kusababisha maono hafifu.
Vidonda vinavyopona polepole: Kisukari huathiri mzunguko wa damu na kinga ya mwili, na kusababisha vidonda kuchukua muda mrefu kupona.
Maambukizi ya mara kwa mara: Kama vile maambukizi ya ngozi, fizi, au njia ya mkojo.

1 Hatari na Matatizo Yanayoweza Kutokea

Ikiwa kisukari hakitadhibitiwa ipasavyo, kinaweza kusababisha matatizo makubwa ya kiafya, ikiwa ni pamoja na:

Magonjwa ya moyo na mishipa ya damu: Kisukari huongeza hatari ya shinikizo la damu, kiharusi, na magonjwa ya moyo.
Uharibifu wa neva (neuropathy): Viwango vya juu vya sukari vinaweza kuharibu neva, na kusababisha maumivu, hisia za kuwaka, au kupoteza hisia, hasa kwenye miguu.
Uharibifu wa figo (nephropathy): Kisukari kinaweza kuharibu mfumo wa kuchuja wa figo, na kusababisha kushindwa kwa figo.
Uharibifu wa macho (retinopathy): Kisukari kinaweza kuharibu mishipa ya damu ya retina, na kusababisha upofu.
Matatizo ya ngozi: Watu wenye kisukari wana hatari kubwa ya maambukizi ya ngozi na matatizo mengine ya ngozi.
Uharibifu wa miguu: Uharibifu wa neva na mzunguko mbaya wa damu unaweza kusababisha vidonda kwenye miguu ambavyo hupona polepole, na wakati mwingine kusababisha kukatwa kwa kiungo.

2 Uchunguzi na Utambuzi wa ugonjwa wa kisukari

Ili kugundua kisukari, daktari wako anaweza kufanya vipimo vifuatavyo:

Kipimo cha glucose ya damu bila kula (Fasting Blood Sugar Test): Kipimo hiki hupima viwango vya sukari kwenye damu baada ya kufunga kwa angalau saa nane. Kiwango cha 126 mg/dL au zaidi kinaashiria kisukari.
Kipimo cha glucose ya damu baada ya kula (Random Blood Sugar Test): Kipimo hiki hupima viwango vya sukari wakati wowote wa siku. Kiwango cha 200 mg/dL au zaidi, pamoja na dalili za kisukari, kinaashiria kisukari.
Kipimo cha uvumilivu wa glucose (Oral Glucose Tolerance Test): Baada ya kufunga, unakunywa kinywaji chenye sukari, na viwango vya sukari hupimwa baada ya saa mbili. Kiwango cha 200 mg/dL au zaidi kinaashiria kisukari.
Kipimo cha A1C: Kipimo hiki hupima wastani wa viwango vya sukari kwenye damu kwa miezi miwili hadi mitatu iliyopita. Kiwango cha 6.5% au zaidi kinaashiria kisukari.

3 Matibabu ya ugonjwa wa kisukari

Matibabu ya kisukari yanategemea aina na ukali wa ugonjwa, lakini kwa ujumla yanajumuisha:

Mabadiliko ya mtindo wa maisha: Hii ni pamoja na kula lishe bora, kufanya mazoezi mara kwa mara, na kudumisha uzito mzuri.
Dawa za kumeza: Kwa kisukari cha aina ya 2, dawa mbalimbali zinaweza kutumika kusaidia mwili kutumia insulini ipasavyo au kuongeza uzalishaji wa insulini.
Insulini: Kwa kisukari cha aina ya 1, na wakati mwingine kwa aina ya 2, sindano za insulini zinahitajika kudhibiti viwango vya sukari kwenye damu.
Ufuatiliaji wa viwango vya sukari: Ni muhimu kufuatilia viwango vya sukari mara kwa mara ili kuhakikisha vinadhibitiwa ipasavyo.

4 Jinsi ya kuzuia na kudhibiti ugonjwa wa kisukari

Ingawa kisukari cha aina ya 1 hakiwezi kuzuilika, unaweza kupunguza hatari ya kupata kisukari cha aina ya 2 kwa:

Kudumisha uzito mzuri: Kupunguza uzito kupita kiasi kunaweza kupunguza hatari ya kisukari.
Kufanya mazoezi mara kwa mara: Lenga kufanya mazoezi ya wastani kwa angalau dakika 150 kwa wiki.
Kula lishe bora: Chagua vyakula vyenye nyuzinyuzi nyingi, nafaka zisizokobolewa, mboga, na matunda. Epuka vyakula vyenye sukari nyingi na mafuta yaliyojaa.
Epuka uvutaji wa sigara: Uvutaji wa sigara huongeza hatari ya kisukari na matatizo yake.
Kupunguza matumizi ya pombe: Kunywa pombe kwa kiasi au epuka kabisa.
Kupima afya mara kwa mara: Hii inasaidia kugundua mapema viashiria vya kisukari na kuchukua hatua zinazofaa.

Angalizo: Ikiwa unahisi dalili zozote za kisukari, ni muhimu kutafuta ushauri wa kitabibu mara moja. Makala hii ni kwa madhumuni ya kuelimisha tu na haipaswi kutumika kama mwongozo wa kimatibabu.