Table of Contents
Ugonjwa wa ndui, unaojulikana pia kama smallpox kwa Kiingereza, ulikuwa ugonjwa wa kuambukiza uliosababishwa na virusi vya variola. Ugonjwa huu ulikuwa na athari kubwa kwa binadamu kwa karne nyingi, ukisababisha vifo vingi na ulemavu. Hata hivyo, kupitia juhudi za kimataifa za chanjo, Shirika la Afya Duniani (WHO) lilitangaza kutokomezwa kwa ugonjwa huu mwaka 1980. Licha ya kutokomezwa kwake, ni muhimu kuelewa historia na athari za ndui kwa afya ya umma, hasa kwa ajili ya maandalizi dhidi ya magonjwa mengine ya kuambukiza.
1 Sababu za ugonjwa wa ndui
Ugonjwa wa ndui ulisababishwa na virusi vya variola, ambavyo vilienea kutoka kwa mtu mmoja hadi mwingine kupitia:
- Matone ya hewa: Kupitia kukohoa au kupiga chafya, matone yenye virusi yalienea hewani na kuambukiza wengine.
- Mawasiliano ya moja kwa moja: Kugusa vidonda vya mtu aliyeambukizwa au vitu vilivyochafuliwa na majimaji kutoka kwa vidonda hivyo.
- Vitu vilivyochafuliwa: Virusi vya ndui vingeweza kuishi kwa muda kwenye vitu kama nguo au matandiko, na hivyo kusababisha maambukizi kwa watu waliogusa vitu hivyo.
2 Dalili za ugonjwa wa ndui
Dalili za ndui zilijitokeza hatua kwa hatua, zikijumuisha:
- Hatua ya awali (siku 7-17 baada ya maambukizi):
- Homa kali
- Maumivu ya kichwa
- Maumivu ya mwili na mgongo
- Kuchoka sana
- Hatua ya upele (siku 2-4 baada ya dalili za awali):
- Upele mdogo unaoanza usoni, kisha kuenea kwenye mikono, miguu, na mwili mzima
- Upele hubadilika kuwa vidonda vilivyojaa majimaji, kisha usaha, na hatimaye makovu
- Hatua ya kupona:
- Vidonda hukauka na kuacha makovu ya kudumu
- Mgonjwa huanza kupata nafuu, ingawa makovu yanaweza kubaki maisha yote
3 Hatari na Matatizo Yanayoweza Kutokea
Ugonjwa wa ndui ulikuwa na kiwango cha vifo cha takriban 30%, na wale waliopona mara nyingi walibaki na makovu mabaya. Matatizo mengine yalijumuisha:
- Upofu: Ikiwa vidonda vilitokea kwenye macho.
- Ulemavu wa viungo: Kutokana na maambukizi makali ya ngozi na tishu za chini.
- Maambukizi ya sekondari: Kama vile nimonia au maambukizi ya bakteria kwenye vidonda.
4 Uchunguzi na Utambuzi wa ugonjwa wa ndui
Katika kipindi cha uwepo wake, ndui ilitambuliwa kwa:
- Dalili za kliniki: Uwepo wa upele unaoenea kwa mtindo maalum na historia ya mawasiliano na mtu aliyeambukizwa.
- Vipimo vya maabara: Uchunguzi wa majimaji kutoka kwenye vidonda kwa kutumia darubini au vipimo vya serolojia.
5 Matibabu ya ugonjwa wa ndui
Hakukuwa na tiba maalum ya ndui; matibabu yalilenga kupunguza dalili na kuzuia maambukizi ya sekondari:
- Kutuliza maumivu na homa: Kwa kutumia dawa za kupunguza maumivu na homa.
- Kuzuia maambukizi ya sekondari: Kwa kutumia antibiotics ikiwa maambukizi ya bakteria yalitokea.
- Huduma ya msaada: Kama vile kuhakikisha mgonjwa anakunywa maji ya kutosha na kupumzika.
6 Jinsi ya kuzuia na kudhibiti ugonjwa wa ndui
Ugonjwa wa ndui ulitokomezwa kupitia:
- Chanjo: Chanjo ya ndui ilikuwa na ufanisi mkubwa katika kuzuia maambukizi.
- Ufuatiliaji na karantini: Kutambua na kutenga wagonjwa ili kuzuia kuenea kwa ugonjwa.
- Elimu ya afya ya umma: Kuhamasisha jamii kuhusu dalili na umuhimu wa chanjo.
Angalizo: Ingawa ugonjwa wa ndui umetokomezwa, ikiwa unakumbana na dalili zinazofanana na za magonjwa ya kuambukiza, ni muhimu kutafuta msaada wa matibabu mara moja. Makala hii ni kwa madhumuni ya kuelimisha tu na haipaswi kutumika kama mwongozo wa kimatibabu.
